De hybride statenoplossing
Al jaren horen we over de compleet vastgelopen onderhandelingen over een tweestatenoplossing. De zogenaamde eenstaatoplossing wint daarom steeds meer terrein, maar is dat eigenlijk wel echt een verbetering? Géén van beide oplossingen lijkt me echt ideaal. In mijn huidige blogpost houd ik daarom een pleidooi voor een alternatieve oplossing: de hybride statenoplossing. Een oplossing die niet is gebaseerd op een eeuwigdurend onderhandelingsraamwerk, maar op een doorlopende, door de VN afgedwongen handhaving van internationaal recht en vrede. In die hybride statenoplossing, zoals ik die voor ogen heb, blijf je twee nationale staten houden, een staat Israël en een staat Palestina, maar vallen die zelf weer onder een gelimiteerd doch daadkrachtig confederaal VN-regime, inclusief de benodigde militaire middelen om apartheid, koloniale onderdrukking, etnische zuivering en genocide te stoppen en te voorkomen.
We horen de laatste maanden veel rumoer over de uitspraak 'from the river to the sea, Palestine will be free'. Deze uitspraak zou antisemitisch zijn. Want, zo luidt de beschuldiging, hiermee wordt het bestaansrecht van de staat Israël ontkent als Palestina het gehele grondgebied van de rivier tot de zee zou beslaan, wat per saldo de etnische zuivering van Joden zou betekenen.
Toch zie je vanuit de pro-Palestina beweging steeds meer pushback op de kwalificatie van deze uitspraak als antisemitisch. Het tegengeluid stelt dat deze uitspraak niet antisemitisch is en hiermee ook niet de etnische zuivering Joden wordt geïmpliceerd, maar in plaats daarvan juist een democratische rechtstaat wordt nastreefd met gelijke rechten voor iedereen, waar Joden en Arabieren in vrede en veiligheid met elkaar kunnen samenleven. Een eenstaatoplossing dus, in plaats van een tweestatenoplossing.
Als dat de intentie achter die uitspraak is, dan kan je inderdaad niet van een oproep tot etnische zuivering spreken. Immers, de Joden mogen gewoon in die democratische rechtstaat blijven wonen. Het bestaansrecht van de staat Israël wordt weliswaar ontkent, maar tegelijkertijd komt daar een democratische rechtstaat voor iedereen voor terug. Dus de bevolking zelf verliest niet z'n bestaansrecht, alleen de staat Israël, waarvoor een andere staat in de plaats komt. In vrede en veiligheid niet alleen naast elkaar, maar ook samen leven: als ideaal klinkt dat eigenlijk helemaal niet verkeerd. Je kunt uiteraard je twijfels hebben over de haalbaarheid of praktische uitvoerbaarheid hiervan en je kunt verder nog van alles vinden van die eenstaatoplossing, maar in alle redelijkheid kun je de 'from the river to the sea' uitspraak, wanneer die met deze intentie gedaan wordt, niet antisemitisch noemen.
Naast diegenen die bovengenoemde niet-antisemitische intentie hebben, zijn er ongetwijfeld ook een kleine groep mensen die er wél een antisemitische intentie bij hebben. Maar dat zal dan uit de context of uit andere opmerkingen moeten blijken. Het gros van de mensen bedoelt er niks verkeerds mee: een hoop gedoe om niks dus. De uitspraak is an sich niet antisemitisch en zou dus ook niet strafbaar moeten worden.
Toch kan je ook op de niet-antisemitische intentie wel degelijk kritiek hebben. Door Palestina als naam te kiezen voor deze democratische rechtstaat vanaf de rivier tot de zee, wordt op z'n minst de indruk gewekt dat in die staat de Palestijnen gewonnen zouden hebben en de Israëliërs verloren: de Palestijnen mogen in dat scenario immers de door hun gewenste naam op die nieuwe staat plakken, de Israëliërs niet. Ja, dit doet recht aan de slachtoffers van meer dan 100 jaar kolonialisme, etnische zuiveringen, apartheid onderdrukking en je zou het ook kunnen zien als het terugdraaien van kolonisatie, waardoor je wellicht zou kunnen zeggen dat het simpelweg Palestina is en was, ongeacht hoe je het ook zou willen noemen. Toch kan tegelijkertijd niet ontkent worden dat het ook zeer pijnlijk zou zijn voor de Israëliërs om niet alleen de staat die ze nu hebben, maar tevens de naam Israël te moeten prijsgeven: hun nationale identiteit is immers innig verweven met dit woord, net zoals de naam Palestina innig verweven is met de nationale identiteit van de Palestijnen. Daarbij komt dat de Israëliërs ook al weer reeds 76 jaar hun eigen staat hebben, ook al was de totstandkoming daarvan zonder twijfel onrechtmatig. Maar dat die staat toentertijd zonder twijfel de onrechtmatige culminatie was van een uiterst gewelddadig koloniaal project, die op dat moment nog teruggedraaid had kunnen worden, neemt niet weg dat vele generaties Israëliërs inmiddels ook weer hun wortels hebben in het grondgebied, ook al ging (en gaat) dat zeker ten koste van de wortels van het Palestijnse volk. Dit proces van kolonisatie is nooit geëindigd en het geweld, de apartheid en etnische zuiveringen ook niet: je hoeft hiervoor enkel naar de kolonisten op de Westelijke Jordaanoever te kijken en dit punt is onmiddellijk duidelijk. En ja, het verlangen naar een groter Israël wordt door meer dan de helft van de Israëliërs gedeeld: dit alles maakt dat het verleidelijk is om de behoeften en noden van de Israëliërs simpelweg terzijde te schuiven als iets wat in het geheel niet terzake doet: 'had je maar van Palestina af moeten blijven, met je kolonisten; jullie hebben niks meer te willen', zo is het impliciete sentiment hierachter. Hoewel ik dit sentiment begrijp en ook niet geheel onterecht vind, aangezien kolonialisme, etnische zuiveringen, en apartheid nooit zonder consequenties door mogen blijven gaan, hoewel dit helaas wel is gebeurd en nog steeds gebeurt, is het tegelijkertijd ook wat te kort door de bocht. Immers, je kunt niet iedere Israëliër gelijkschakelen met de kolonisten. Je kunt niet ieder Israëlisch kind opzadelen met de foute keuzes van hun (overgroot)ouders, of zelfs van hun broers of zussen, ooms of tantes. En zélfs degenen die wel zelf fout zitten (en dat zijn er helaas velen) verdienen het nog steeds niet om onderworpen te worden aan een sentiment dat de behoeften en noden van het Israëlische volk niet of met onvoldoende nuance in ogenschouw meeneemt. Ik zal het overigens niemand kwalijk nemen, en vooral de Palestijnen zelf niet, wanneer iemand die nuance niet meer kan opbrengen na de afschuwelijke slachtpartijen in de Gazastrook van de afgelopen maanden, want dat heeft Israël toch echt aan zichzelf te wijten. Maar toch kunnen we er wat mij betreft niet omheen om óók rekening te houden met de behoeften en noden van het Israëlische volk, niet uitsluitend die van het Palestijnse volk. En in het licht daarvan is de uitspraak 'from the river to the sea, Palestine will be free', hoewel die an sich niet antisemitisch bedoeld is, wat mij betreft toch wat te kort door de bocht.
Dat de wortels van het Palestijnse volk vele generaties terug, vele malen dieper reiken dan die van de meeste Israëliërs (met uitzondering van de 3% Joden die er reeds vreedzaam met de Arabieren samenleefden in de tijd van het Ottomaanse rijk), kan niet worden ontkent. Maar tegelijkertijd kunnen de wortels van het Israëlische volk die sinds de oprichting van de staat Israël in 1948 langzaam zijn gegegroeid, ook niet meer worden ontkent, hoezeer dat 'wortel schieten' ook onvermijdelijk en inherent gepaard ging (en gaat) met het gewelddadig ontwortelen (etnisch zuiveren) van de inheemse bevolking. Die wortels zijn bij lange na niet zo sterk als de religieuze claims van Zionisten ons willen doen geloven, die verwijzen naar de historische claims over het land van 2000 jaar geleden, waar hun koningen en profeten vandaan kwamen en waardoor zij wel "inheems" zouden zijn en de Palestijnen niet, wat natuurlijk totaal van de ratten besnuffeld is. Maar hun wortels zijn ook niet compleet afwezig: ze zijn net zo oud als huidige staat Israël jong is, niks meer, maar ook niks minder. Die wortels zijn op zich nog vrij dunnetjes en wegen significant minder zwaar dan de Palestijnse, maar zijn signifant genoeg om niet compleet te negeren.
Mijn standpunt is dat het binnen de kaders van een eenstaatoplossing daarom rechtvaardiger zou zijn wanneer die ene democratische rechtstaat een neutrale naam zou krijgen, dan wanneer die Israël of Palestina zou heten. Met andere woorden: als je daadwerkelijk een eenstaatoplossing met een democratische rechtstaat nastreeft in het kader van een oprechte zoektocht naar een vreedzame, rechtvaardige oplossing (nog even afgezien van alle andere bezwaren die je hierbij redelijkerwijs kunt hebben) en niet omwille van de dominantie van de ene bevolkingsgroep boven de ander, dan zou je om eerlijk en consequent te zijn, die staat ook een neutrale naam moeten geven, bijvoorbeeld Zuid-Levant of iets dergelijks. Maar dus niet Israël of Palestina (hoewel misschien wel Israël-Palestina of Palestina-Israël, al roept dit uiteraard ook weer lastige vragen op over juiste de volgordelijkheid van de twee leden van deze verbinding, waarop slechts twee zero-sum antwoorden bestaan).
Stel je nu eens voor dat we de leuze omdraaien: dus dat we diegenen onder de loep nemen, die een groter Israël willen van de rivier tot de zee. Dan zien we onmiddellijk de onrechtvaardigheid van die door hen gewenste eenstaatoplossing terug in de gruwelijke misdadigheden van de kolonisten op de Westelijke Jordaanoever. Dat is niet alleen een hypothetisch voorstelling, maar ook gewoon letterlijk wat een groot gedeelte van de Israëliërs nastreven en zelfs al grotendeels realiteit is geworden. En dan heb ik het niet alleen over extremisten zoals Ben Gevir, Smotrich en Netanyahu. 65% van de Israëliërs is tegen de vorming van een eigen Palestijnse staat (https://news.gallup.com/poll/547760/life-israel-oct-charts.aspx). En slechts minder dan 2 procent van de Israëliërs vindt dat de IDF te veel vuurkracht gebruikt in Gaza, terwijl bijna 58 procent vindt dat ze te weinig (ik herhaal: te weinig) vuurkracht gebruiken (https://truthout.org/articles/polls-show-broad-support-in-israel-for-gazas-destruction-and-starvation/)! De groteske expansiedrang om alles bij een groter Israël in te lijven én om op gewelddadige wijze van de inheemse bevolking af te komen d.m.v. vestigingskolonialisme, etnische zuiveringen en moordpartijen én de dehumanisering van en gebrek aan empathie voor, of het toejuichen van Palestijnse burgerslachtoffers in Gaza én het ontkennen van de distinctie tussen Palestijnse burgers en Hamas, gaan hand in hand. De gedachte dat je een vreedzaam en veilig groter Israël kunt hebben door de Palestijnen te onderdrukken, hun grondgebied te annexeren en een eigen Palestijnse staat te ontzeggen is overduidelijk een extreem verwerpelijke illusie, die helaas erg breed wordt gedeeld in Israël, en veelvuldig wordt gevoed met genocidale sentimenten die niet alleen op sociale media veelvuldig gedeeld worden, maar zelfs op mainstream televisiezenders gemeengoed zijn geworden.
De gedachte dat je daarentegen wél een eenstaatoplossing met een vreedzame democratische rechtstaat zou kunnen hebben die Palestina heet wil ik zeker niet betichten van antisemitische of andere nefaste bedoelingen die er helemaal niet achter zitten, maar toch zal de gedachte door Israëliërs begrijpelijkerwijs met een vergelijkbaar wantrouwen (en dan druk ik me nog voorzichtig uit!) bekeken worden, als de gedachte dat de Palestijnen gelijkwaardig behandeld zouden worden, zolang ze maar accepteren dat ze onder een groter Israël zouden vallen. Ook al is de wens voor een Palestina van de rivier tot de zee wat mij betreft een stuk minder onrechtvaardig dan de wens voor een groter Israël, aangezien de Palestijnen slachtoffer zijn van koloniale onderdrukking en etnische zuiveringen en recht hebben op een genoegdoening voor het leed dat hen hierbij is aangericht, neemt dat nog niet weg dat het vertrouwen van de Israëliërs jegens zo'n overkoepelende Palestijnse staat totaal nihil zou zijn. Vele Israëliërs zouden zich gewelddadig verzetten tegen zo'n staat. En dat is zeker niet geheel onbegrijpelijk.
Dus ook wie toch meent dat de meest rechtvaardige oplossing erin zou bestaan om deze staat van de rivier tot de zee Palestina te noemen (waar ik het zelf dus mee oneens ben), ontkomt niet aan de constatering dat dit door de Israëliërs zelf uiteraard never nooit geaccepteerd zou worden, en dus onvermijdelijk tot meer gewelddadig verzet zou leiden, waardoor dit hoe dan ook niet tot een vreedzame oplossing zou leiden. En wanneer dit verzet dan ook nog door middel van gewelddadige repressie bestreden zou worden, dan zou dat uiteraard tot een alleen nog maar meer onrechtvaardige situatie leiden, vermoedelijk zelfs tot een geweldsorgie die zijns gelijke niet kent, wat natuurlijk sowieso nooit een goed fundament kan zijn voor een duurzame vrede.
Echter, dat velen met een pro-Palestijnse mening, waaronder ikzelf, ondanks deze praktische bezwaren wel degelijk voor Palestina als naam voor een staat voor de Palestijnen zouden willen kiezen is begrijpelijk: je zou anders de facto een cruciale pijler van de rijke Palestijnse cultuur uitwissen. De naam Palestina is niet zomaar een naam. Die naam herbergt een rijke cultuur, een manier van leven in zich. Een eenstaatoplossing met een neutrale naam zoals Zuid-Levant, levert weliswaar misschien een lager risico op gewelddadigheden op dan een eenstaatoplossing met de naam Palestina of Israël (al zou dit mijns inziens nog steeds tot heftige gewelddadigheden leiden en eveneens praktisch onuitvoerbaar zijn), maar loopt daarbij wel het grote risico dat de Palestijnse én Israëlische cultuur uiteindelijk tegelijkertijd verwateren. En dat moet je óók niet willen.
Dit laatste argument over het niet moeten willen verwateren van een cultuur, lijkt misschien verdacht veel op een rechts, pro-nationalistische positie, die bijvoorbeeld in ons eigen land juist tot onverdraagzaamheid leidt. Ja, misschien lijkt het zelfs wel een beetje op een pro-'etnische zuivering' positie, om culturen juist gescheiden te houden in plaats van samen te laten komen in een bi-nationale smeltkroes? Ik denk echter niet dat dit het geval is. Waar het mij alleen om gaat is dat daar waar een volk haar waardigheid ontleent aan een bepaalde verbondenheid aan hun land, dat we dit niet moeten ondermijnen door de condities van die waardigheid te ondermijnen. Het is aan de inwoners van een land zelf om te bepalen of ze zichzelf open willen stellen voor of klaar zijn voor een meer multiculturele, multi-nationale of bi-nationale samenleving, óf juist niet. Zoals ik het nu inschat, maar ik kan het mis hebben, is het bij de Palestijnse en Israëlische cultuur niet het geval dat ze daar aan toen zijn en daar is op zich ook helemaal niks mis mee. Ik blijf dus bij het standpunt dat anno 2024, een verwatering van de Palestijnse of Israëlische cultuur in een culturele smeltkroes onwenselijk zou zijn (maar misschien dat die situatie over 50 of 100 jaar weer anders is, wie zal het zeggen.)
Kortom, er moeten dus wel keuzes worden gemaakt. Immers, ófwel behoud je de naam Palestina en pas je die toe op het Palestijnse deel van een tweestatenoplossing (dus niet: van de rivier tot de zee), dán wel accepteer je een neutrale naam voor een eenstaatoplossing. Maar aangezien je de naam Palestina of Israël anno 2024 niet moet willen uitwissen of oplossen in een groter geheel, lijkt de keuze voor een tweestatenoplossing daarom evident. Er is immers geen ander alternatief, toch? En een eenstaatoplossing gaat hoe dan ook niet werken, hebben we gezien.
Toch is de tweestatenoplossing zelf ook niet zonder problemen:
1. Het falen van een het langdurige vredesproces sinds de Oslo-akkoorden wordt hierbij vaak genoemd. De hoop op of suggestie van een tweestatenoplossing, zonder die overigens daadwerkelijk te beloven, is de Palestijnen in Gaza, Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever opzettelijk reeds begin jaren negentig als een worst voorgehouden, maar hier is nooit iets substantieels uit voortgekomen. Het draait hier uiteindelijk allemaal om de Amerikaanse hegemonie, waarbij specifieke Amerikaans-Israëlische belangen in het Midden-Oosten centraal staan. Die onderhandelingen zijn een farce gebleken en duren oneindig lang. Het zorgt ervoor dat Israël ondertussen gewoon wegkomt met nóg meer kolonialisme, apartheid en nóg meer onderdrukking, terwijl Palestijnen steeds meer concessies moeten doen. Er is accountability voor Palestijnen, maar de Israëliërs komen gewoon overal mee weg.
Het probleem van een tweestatenoplossing is dat die alleen door een onderhandelingsraamwerk tot stand kan komen. Twee soevereine partijen moeten immers door onderhandelingen tot overeenstemming komen en gezamenlijk een deal sluiten. De eerlijkheid van dat proces wordt ondermijnd wanneer er sprake is van een ongebalanceerde machtsverhouding tussen Israël en Palestina, waardoor de ene partij de belangrijkste kaarten in handen heeft en de andere partij telkens juist concessies moet doen. Daar komt bij dat de VS juist de belangen van Israël tracht te behartigen en dat de deal door de VS bewust telkens uitgesteld wordt, zodat Israël per saldo de bezetting voor onbepaalde tijd door kan zetten. Zolang dit onderhandelingsraamwerk leidend blijft en zolang de VS dé hegemoon is die hoe dan ook telkens weer met de scepter zwaait, lijkt er niet zoveel te veranderen.
Dit probleem zou wellicht deels gemitigeerd kunnen worden wanneer de onderhandelingen door de VN gestuurd zouden worden (en dan niet door de Veiligheidsraad, maar door een delegatie onder toezicht van de Algemene Vergadering), in plaats van door de VS. Of de VS dat zouden laten gebeuren is nog maar zeer de vraag. Maar hoe het ook zij, dat neemt niet weg dat de ongebalanceerde machtsverhoudingen een grote belemmering zal blijven om tot een effectieve en rechtvaardige oplossing te komen middels een onderhandelingsraamwerk.
In een eenstaatoplossing is het wat makkelijker voorstelbaar hoe het onderhandelingsraamwerk tussen twee soevereine partijen niet perse heilig hoeft te zijn en waar nodig ook weer losgelaten kan worden en dat er meer de lijn gevolgd kan worden die door de internationale gemeenschap wordt uitgestippeld, aangezien in die visie beide staten uiteindelijk vervangen zullen moeten worden door één staat. De eenstaatoplossing lijkt daarom wellicht in dit opzicht een iets aantrekkelijkere optie om weer wat tractie te creëren in een totaal gestrand 'vredesproces' op weg naar een 'tweestatenoplossing'. Het is in ieder geval weer een ander deuntje.
2. Verder wordt er ook vaak verwezen naar de moeilijkheid van een versnipperde Westelijke Jordaanoever. Sinds de Oslo-akkoorden is de annexatie van Palestijns bezet gebied, en zijn het aantal kolonisten en nederzettingen drastisch toegenomen en hebben kolonisten die annexaties veelvuldig in het Israëlisch recht laten verankeren, wat rechtstreeks indruist tegen het internationaal recht.
De vraag is: als die tweestatenoplossing er uiteindelijk komt, hoe moeten die kolonisten dan vreedzaam gaan samenleven met de Palestijnen in de nieuwe Palestijnse staat? Kan dat überhaupt wel in een compleet versplinterde lappendeken, waarbij het aantal Palestijnse gebieden steeds kleiner is geworden, steeds meer ingesloten door kolonisten? Zal dit niet gaan leiden tot het gedwongen verhuizen van een groot aantal kolonisten? En is dat niet zelf ook weer een vorm van etnische zuivering?
Deze vragen laten zich inderdaad lastig beantwoorden binnen het raamwerk van de tweestatenoplossing.
In een eenstaatoplossing is het veel gemakkelijker om te zeggen dat het niet uitmaakt waar je woont, aangezien iedereen in basis in dezelfde mate welkom is, ongeacht de nationaliteit. In dat opzicht lijkt de eenstaatoplossing op dit punt - op het eerste oog - een streepje voor te hebben. Toch zou ik hierover willen zeggen: die schijn bedriegt, zie het volgende punt.
3. Hoe draag je zorg voor stabiliteit van de tweestatenoplossing? Hoe zorg je ervoor dat diegenen die keer op keer hun macht misbruiken om de wereld op gewelddadige wijze naar hun hand te zetten, niet de overhand krijgen? Hoe zorg je ervoor dat beide partijen zich aan de afspraken houden?
Ook dit is een lastig punt in een tweestatenoplossing. Immers: beide staten zijn soevereine partijen, die naar believen kunnen besluiten om zich eenzijdig uit een deal terug te trekken. Dat maakt het risico dat het uiteindelijk allemaal toch weer misgaat best groot.
Wanneer een eenstaatoplossing eenmaal werkelijkheid is geworden heeft het geen last meer van de issue dat beide partijen soeverein zijn, want in die oplossing is slechts 1 staat soeverein en zou theoretisch de touwtjes stevig in handen kunnen hebben.
Toch leidt de eenstaatoplossing aan een nog grotere bedreiging voor de stabiliteit dan de tweestatenoplossing. Juist door Israëliers en Palestijnen op dit moment zo dicht bij elkaar te brengen, terwijl de haatgevoelens nog zo verschrikkelijk sterk zijn en de behoeften aan de unilaterale zegeviering van de eigen nationale identiteit door de naam Israël of Palestina op die staat te willen plakken, neemt de kans op geweld juist zeer sterk toe. Die visie van in vrede en veiligheid samen-leven in een democratische rechtstaat zou op zich prachtig zijn, maar is in de praktijk zeker voorlopig nog een utopie.
4. Hoe zorg je ervoor dat apartheid binnen de staat Israël aangepakt wordt? Wanneer je een Palestijnse staat creëert los je het probleem van apartheid vermoedelijk op in de voormalige bezette Palestijnse gebieden. Echter, er is ook een gedeelte van de Palestijnen die in Israël wonen en die worden momenteel óók onderdrukt door het apartheidsregime, hoewel dat vaak wat minder duidelijk zichtbaar is. Hoe zorg je ervoor dat je hen niet vergeet met de creatie van een Palestijnse staat? Aangezien er ook sprake is van een soevereine Israëlische staat, heeft de internationale gemeenschap weinig grip op hoe ze dit probleem kunnen oplossen en/of voorkomen in de staat Israël zelf.
Binnen een eenstaatoplossing is dit probleem veel beter op te lossen. Je zorgt ervoor dat in de gehele staat dezelfde wetten en regels gelden voor iedereen, ongeacht je afkomst. De eenstaatoplossing heeft op dit punt écht een streepje voor.
We hebben gezien dat de tweestatenoplossing met verscheidene forse problemen te kampen heeft, waardoor het op steeds meer weerstand is gaan stuiten en velen van de weeromstuit, daarom maar weer voor een eenstaatoplossing zijn gegaan. Maar die eenstaatoplossing stuit zelf op nóg grotere problemen en is wat mij betreft, zeker anno 2024 nog een utopie. Hoewel ik een voorkeur heb voor een tweestatenoplossing als je enkel zou mogen kiezen uit een eenstaatoplossing en een tweestatenoplossing, ben ik best bereid te erkennen dat deze oplossing niet in alle opzichten het beste is: in sommige opzichten is een eenstaatoplossing juist beter. Derhalve is het verstandig om nog eens zorgvuldig na te gaan of dit inderdaad de énige twee mogelijkheden zijn, of zou het misschien óók mogelijk zou zijn om over een alternatieve oplossing te spreken die wellicht een betere balans kan vinden qua voor- en nadelen? Zou er misschien niet een soort tussenvorm mogelijk zijn? Een soort hybride statenoplossing?
Ik denk dat die alternatieve, hybride statenoplossing inderdaad mogelijk is: dit is een oplossing die niet is gebaseerd op een eeuwigdurend onderhandelingsraamwerk, maar op een doorlopende, door de VN afgedwongen handhaving van internationaal recht en vrede.
Deze conclusie is mede ingegeven door de gewaarwording dat militair ingrijpen van buitenaf (en daarmee dus tevens een noodzakelijke inperking van autonomie) door een VN vredesmacht in de huidige genocide in Gaza een noodzakelijke en onvermijdelijke stap is om deze genocide een halt toe te roepen, aangezien Israël hier never nooit vrijwillig akkoord mee zou gaan (ze noemen het een "non-starter"), tenzij 'Hamas' (lees: de Gazastrook) volledig vernietigt is, ondanks wanhopige Amerikaanse pogingen om ons van het tegendeel te overtuigen, terwijl ze Israël in feite hiermee een vrijbrief geven om helemaal nergens mee akkoord te hoeven gaan en gewoon ongestraft door te kunnen gaan met die genocide, om vervolgens Hamas (die wél openstaat voor een deal) de schuld te geven van het mislukken ervan (met Anthony Blinken's leugens zoals "it was an Israeli deal", "Israel already accepted", "it's all on Hamas now", bladibla, tot zover die Amerikaanse 'vredesdeal'). Mijns inziens is een VN interventie niet alleen tijdelijk nodig, maar moet die juist doorlopend, ingrijpender en veelomvattender zijn, aangezien de genocide anders gewoon weer doorgaat, zodra die vredesmacht weer vertrekt en er anders naast de hervatting van de genocide ook geen einde komt aan de koloniale onderdrukking en/of apartheid. Daarom is er veel meer nodig dan alleen een tijdelijke militaire interventie van een VN vredesmacht.
In de hybride statenoplossing zoals ik die voor ogen heb, blijf je twee nationale staten houden, een staat Israël en een staat Palestina, maar die vallen dan zelf weer onder een supranationaal, confederaal regime, onder de vlag van de VN.
Dit confederale regime is niet een staat, maar eerder een soort 'raamwerkregime', dat slechts grenzen stelt aan wat de beide onderliggende staten wel of niet mogen doen, zonder de autonomie van die staten verregaand te ondermijnen. Een beetje vergelijkbaar met hoe de Europese Unie zich verhoudt tot de Europese lidstaten, maar dan gelimiteerder in scope, maar juist effectiever in daadkracht. In mijn visie heeft dit regime slechts het beperkte mandaat om wetgeving, ad hoc (militaire, handhavingsgerelateerde) of juridische besluiten en gerelateerde handelingen van instituties afkomstig uit de staten Israël en Palestina te toetsen aan het internationaal recht en de geldende afspraken voor langdurige vrede in de regio. Daartoe heeft dit confederale regime het recht om nationale wetgeving onwettig te verklaren, indien het bijvoorbeeld apartheid in stand houdt, of om amendementen door te voeren op nationale wetten die de elementen van apartheid uit de betreffende wetgeving schrappen. Iedere wet afkomstig uit Israël en Palestina moet dus wel eerst getoetst worden, voordat die van kracht wordt. Tevens moeten beslissingen over de inzet van militair geweld of politiemacht altijd getoetst en doorlopend ge-audit worden door het confederale regime en worden indien nodig sancties opgelegd. Het confederale regime heeft het recht om wetgeving in te voeren en om inzet van eigen militairen of blauwhelmen en/of een eigen politiemacht aan te sturen, maar dan uitsluitend om de handhaving van internationaal recht en duurzame vrede te bewerkstelligen. Het confederale regime heeft dus geen enkel recht om wetgeving tegen te houden, in te voeren of te wijzigen met betrekking tot bijvoorbeeld onderwijs of gezondheidszorg, tenzij daar elementen van bijvoorbeeld apartheid of discriminatie in besloten liggen. Wel zal het mogelijk zijn om juridische uitspraken door nationale of regionale rechtbanken uit Israël en Palestina aan te vechten in een confederale rechtbank, zodat iedereen het recht heeft op gelijke behandeling onder de wet, onder gelijke gevallen.
De macht van het regime is qua scope dus heel beperkt en zorgt ervoor dat de autonomie van de staat Israël en Palestina niet onnodig geschonden wordt, maar dat die autonomie juist wel wordt ingeperkt, daar waar dat ook echt nodig is. Hoewel de scope van de macht heel beperkt is, is de potentiële daadkracht en effectiviteit juist veel groter, doordat het beschikt over een eigen leger en politiemacht, waardoor effectief ingrijpen in de handhaving ook op enig moment direct mogelijk is, wanneer dat echt niet anders kan. Hoewel Israël en Palestina zelf ook een eigen leger en politiemacht hebben, beschikt het confederale regime daarnaast over verregaande directe macht over deze instituties om hun gewapende macht en/of bevoegdheden, en/of handelingen aan banden te leggen of juist bij te sturen, waar dat nodig is om vrede, veiligheid en het internationaal recht te waarborgen. In dát opzicht gaat de macht van het confederale regime juist weer wél verder dan dat van Europa ten opzichte van haar lidstaten.
De hybride statenoplossing zorgt er mijns inziens voor dat je realistisch gezien een situatie kunt bereiken, waarin er géén apartheid, géén koloniale onderdrukking, géén etnische zuivering, en géén genocide meer is.
In de eerste versie van deze blogpost over de hybride statenoplossing was mijn idee dat de kolonisten niet allemaal gedwongen van de Westelijke Jordaanoever hoefden te worden verwijderd en dat een vorm van veilig samenleven onder de veiligheidsgaranties van het confederale regime mogelijk zou zijn. Echter, volgens het advies van het Internationaal Gerechtshof van 19 juli 2024 is hun huidige juridische opvatting dat "Israeli settlements in the West Bank and East Jerusalem, and the regime associated with them, have been established and are being maintained in violation of international law". Volgens de rechtbank moet Israël alle bestaande nederzettingen evacueren. Omdat dit de meest recente, gezaghebbende en alomvattende juridische visie op deze kwestie is, kunnen we nu concluderen dat de verwijdering van alle kolonisten geen kwestie van etnische zuivering is, maar een noodzakelijke stap om de handhaving van internationaal recht te herstellen.
Verder zal de bestrijding van apartheid tevens gepaard moeten gaan met een 'verzachting' van de landsgrenzen, door het geleidelijk aan invoeren van een 'vrij verkeer van personen en goederen' wet op confederaal niveau. Dit zal niet vanaf dag één gelijk kunnen, maar zal pas kunnen zodra de ergste spanningen wat zijn afgenomen. Eenmaal (deels) ingevoerd maakt dit de onvermijdelijk hoge mate van etnische 'vermenging' in beide staten veel minder snel ontvlambaar. Voor Palestijnen wordt het dan ook veel minder een kwestie van 'opgesloten' zitten naast een vijandige staat, waar je niet naartoe mag. Ook helpen de 'zachte' landsgrenzen bij het stroomlijnen van een regeling voor het recht op terugkeer, aangezien het dan net iets minder impactvol is, in wélke van de twee staten je terecht komt.
Een kritische vraag die je over dit confederale regime zou kunnen stellen is: is het niet zeer ondemocratisch om een door de VN ingesteld regime macht te laten uitoefenen over de soevereine staten Israël en Palestina? Druist dat niet in tegen het zelfbeschikkingsrecht van de Palestijnen en de Israëliërs? Is dat niet nóg een keer een soort Brits Mandaat, een soort verkapt kolonialisme? Dit is vermoedelijk de zwaarste kritiek die je op mijn voorstel voor een hybride statenoplossing kunt hebben. Laat ik beginnen met een erkenning dat het inderdaad ondemocratisch is, en ik ook veel liever een volledig democratische oplossing had gezien, als die mogelijk was geweest. Mijn idee hierbij is concreet dat de Algemene Vergadering van de VN om de vier jaar stemt over de samenstelling van het confederale regime en doorlopend onafhankelijk toezicht blijft houden en kan ingrijpen waar nodig. Daarnaast denk ik dat het van belang is dat er in het confederale regime wel een gezamenlijk parlement komt met gekozen volksvertegenwoordigers uit Israël en Palestina, die een slechts een beperkte reeks van parlementaire middelen hebben (dus géén volledige wetgevende macht) om een zekere (maar dus beperkte) mate van invloed uit te kunnen oefenen op en controle uit te kunnen voeren over de uitvoerende macht van het confederale regime en om wetgeving voor te stellen, maar vooral ook een onmisbaar publiek klankbord vormen voor de impact van besluiten 'op de grond' en de vaak tegengestelde belangen die hiermee gemoeid zijn, zodat ze hiermee kunnen voorkomen dat het confederale regime zich als een olifant in een porcelijnkast gaat gedragen. Dit alles maakt het natuurlijk nog niet democratisch, dat pretendeer ik ook niet, maar het zorgt wel voor een zekere mate van toezicht, en legitieme checks and balances, die nodig zijn om corruptie in het confederale regime te voorkomen of in ieder geval te mitigeren. Helaas kan een oplossing voor de huidige situatie gewoon niet honderd procent democratisch zijn.
Een reeds bestaand voorstel voor een volledig vrijwillige, democratische variant van zo'n confederale oplossing zien we behandeld in het volgende paper. Ik pretendeer dus ook niet de eerste te zijn die een confederale oplossing heeft voorgesteld, al ben ik wel zelfstandig tot de door mij hier voorgestelde oplossing gekomen, zonder op voorhand op de hoogte te zijn van het bestaan van deze andere confederale oplossing. Maar het volgende paper wijkt dus wel af van het door mij voorgestelde confederale regime, als je kijkt naar het vrijwillige democratische gehalte ervan: https://www.brookings.edu/articles/the-state-plus-framework-a-confederal-solution-for-israel-palestine/
Op zich klinkt die democratische variant wel heel mooi, maar de kans dat Israël vrijwilig akkoord zou gaan met een oplossing die de facto het einde betekent van apartheid, en een eigen staat gunt aan de Palestijnen lijkt me eerlijk gezegd verwaarloosbaar. Indien we de soevereiniteit van Israël volledig blijven respecteren, zal er geen einde komen aan de apartheid, het kolonialisme en krijgen de Palestijnen nooit een eigen staat. Kortom, er zal dus helaas inbreuk gemaakt moeten worden op die soevereiniteit, gesteld dat de Israëliers anno 2024 niet vrijwillig akkoord zullen gaan met de in dit betoog voorgestelde hybride statenoplossing, hetgeen me een zekerheid lijkt, gezien het verzet dat Israël keer op keer heeft gegeven tegen iedere vreedzame oplossing.
In het geval van de Palestijnen in het algemeen en van Hamas in het bijzonder, is het me op voorhand niet geheel duidelijk of ze zich aan de condities voor vrede of het internationaal recht zullen houden. Toch ben ik daar op zich best wel optimistisch over, omdat ze dan eindelijk eens een keer krijgen waar ze al zó lang recht op hebben, namelijk een volwaardige, eigen Palestijnse staat, maar ik ben me ervan bewust dat ik met dit optimisme niet de meerderheid van de meningen in de wereld vertegenwoordig en het risico dat Hamas misschien toch raketten zou blijven afvuren lijkt me eerlijk gezegd ook niet geheel verwaarloosbaar (en dat wil je uiteraard wel voorkomen). Maar zolang de Palestijnen zich er uit eigen beweging aan zullen houden, wat ik dus verwacht, zullen ze ook weinig inbreuk op hun soevereniteit ervaren (afgezien van bijvoorbeeld het onwettig verklaren van discriminatoire wetgeving op het vlak van homseksualiteit) en kunnen ze vrij ongestoord hun eigen staat verder opbouwen onder de veilige omstandigheden die zonder die hybride statenoplossing onmogelijk waren geweest, dus ik denk dat de Palestijnen er prima mee zouden kunnen leven. En mits Hamas zich inderdaad houdt aan het internationaal recht en de afspraken voor vrede, mag Hamas ook gewoon aan de macht komen en/of blijven door vrije en eerlijke verkiezingen (waar het confederale regime op toeziet en afdwingt), indien het Palestijnse volk daarvoor kiest. Indien ze zich daar niet aan houden zullen ze met verschillende soorten sancties te maken krijgen (uiteraard zonder daarmee de burgerbevolking collectief te straffen). Een zeer ingrijpende sanctie zou afzetting kunnen betekenen (wat eveneens voor iedere Israëlische regering telt), maar zover hoeft het dus helemaal niet te komen: nogmaals, ik verwacht dat Hamas zich er gewoon aan zal houden. In ieder geval kunnen de restricties op de soevereiniteit praktisch gezien niet slechts voor één kant gelden, zonder dat het internationale draagvlak onder zo'n hybride statenoplossing volledig zou wegvallen, waardoor je nog verder van huis zou zijn. Derhalve moeten die restricties voor beide staten in dezelfde mate gelden.
Verder sluit ik zeker niet uit dat de soevereiniteit die in het confederale regime is ingeperkt door de VN, uiteindelijk weer stapje voor stapje teruggeven kan worden aan de lidstaten Israël en Palestina en dat het confederale parlement écht een democratische, wetgevende macht zou kunnen worden waaruit het confederale regime gekozen wordt, al ben je dan waarschijnlijk wel vele decennia verder, voordat de spanningen voldoende zijn afgenomen om zo'n groot risico aan te durven. De hybride oplossing mag dan aanvankelijk ondemocratisch zijn: zodra het kan is het ook juist relatief eenvoudig te democratiseren en hebben ze al langer aan bepaalde aspecten hiervan kunnen wennen.
Toch blijft de volgende tegenwerping nog overeind: hoe voorkomen we dat het confederale regime wéér in een soort kolonialisme verzand? Het eerlijke antwoord is dat we dit niet met zekerheid kunnen voorkomen. Dit risico blijft dus altijd bestaan. Maar dat risico moet wél gewogen worden tegenover de zekerheid dat apartheid, kolonialisme, etc. niet zullen stoppen als we geen inbreuk durven maken op soevereiniteit. Dus zolang we dat risico laag genoeg kunnen houden, door het te mitigeren, dan zou dat wel mijn voorkeur hebben. Dat zou denk ik kunnen door door het toezicht over het confederale regime bij de Algemene Vergadering van de VN te beleggen en niet bij de Veiligheidsraad. Want de VS heeft met zijn vetorecht de Veiligheidsraad succesvol tot een imperialistisch machtsinstrument weten te misbruiken, door deze krachteloos te maken wanneer zij dat willen en juist hun zin, hun 'pax americana' door te drijven, zodra ze hun vetorecht eens een keertje niet inzetten. En zo'n nefaste, dominante rol van de VS moet ten alle tijden voorkomen worden, want zij zullen dit zonder enige twijfel gaan misbruiken om hun eigen Amerikaans-Israëlische belangen in de regio veilig te stellen. Het moet dus voortkomen uit en gedragen worden door de internationale gemeenschap in de breedste zin van het woord, dus niet alleen door Westerse landen, maar ook door Arabische landen en de Global South; de internationale gemeenschap die door de Algemene Vergadering wordt gerepresenteerd. Iets anders kunnen we niet accepteren en sta ik ook niet achter.
Verder kan nog de vraag gesteld worden: kan Israël als staat überhaupt nog wel blijven bestaan? Heeft het zichzelf niet volledig gediskwalificeerd als een soort rabiaat 'pittbullregime' met zijn koloniale onderdrukking, apartheid, etnische zuiveringen en genocide in de Gazastrook en wijd verspreide genocidale rethoriek? Hierop zou ik antwoorden dat Israël inderdaad niet langer kan blijven bestaan als apartheidsstaat, als staat die koloniale onderdrukking steunt, als staat die etnische zuiveringen pleegt, en ook niet als staat die genocide pleegt. De signifante machtsinstrumenten die het confederale regime ter beschikking heeft maken mij optimistisch dat het een heel eind kan komen in het ongedaan maken van én voorkomen van al deze volstrekt onwenselijke facetten van de huidige Israëlische staat. Genocidale gevoelens en uitingen daarvan in de privésfeer zijn weliswaar niet te voorkomen, maar de uitingen hiervan en plein publique kunnen wel effectief bestraft worden door de confederale rechtbank, aangezien dit schendingen zijn van het genocideverdrag. Het confederale regime kan in zekere zin gezien worden als een muilkorf. Dat is misschien niet de meest politiek correcte, inspirerende of hoopgevende metafoor, maar het is wel het eerlijke verhaal. Die muilkorf schept in ieder geval wel de mogelijkheid dat deze samenleving uiteindelijk langerzamerhand weer bevrijd zou kunnen worden uit de verstikkende greep van z'n eigen rabiate krankzinnigheid, doordat het een sterk deëscalerend effect heeft. Dat schept op z'n minst toch een klein beetje hoop dat er misschien wel degelijk ruimte is voor een Israëlische samenleving en staat die van z'n fouten kan leren en geleidelijk aan weer in een sfeer van normaalheid terecht zou kunnen komen. Hopenlijk komt er zo ooit een keer een staat Israël die uit eigen beweging 't internationaal recht respecteert, waardoor er wellicht ook ruimte ontstaat om het confederale regime echt te gaan democratiseren, dus van onderop in plaats van van bovenaf, al zijn we daar nog lang niet. Dat laatste Israël heeft wat mij betreft wel degelijk bestaansrecht, net zoals bijvoorbeeld het na-oologse Duitsland, al zullen we dit Israël eerst nog een 'een handje moeten helpen', zodat het überhaupt maar eens een keer zal beginnen om te bestaan, want dit Israël is anno 2024 in de verste verte nog nergens te bekennen. Dus eerst maar eens even die muilkorf om!
Dan nog de vraag: is de huidige positie geen bekering tot het vermaledijde both-sidesism? Ik laat iedereen uiteraard zelf z'n eigen conclusies maar trekken, maar ik zou wel durven stellen van niet. Ik erken in mijn betoog hierboven dat de koloniale onderdrukking van één kant is gekomen en dat de huidige genocide in Gaza geen 'oorlog' of 'conflict' is. Ik zie mezelf dus zeker niet als lid van het both-sides clubje. Ik benoem echter alleen wel dat de uiteindelijke oplossing er niet in kan bestaan dat één kant wint, zonder rekening te houden met de behoeften en noden van die andere kant, want dit zou bovenal een garantie betekenen dat er helemaal geen vrede komt, en dat er altijd enkel maar een hoop ellende zal blijven bestaan, een alsmaar dooretterende wond, van de rivier tot de zee én daaromheen. En dat laatste wil volgens mij helemaal niemand, of je nu wel of niet bij het both-sides clubje hoort.
Daarnaast is er nog een onderwerp dat ik ook in de context van de tweestatenoplossing hierboven nog onbesproken heb gelaten: dat van de grenzen tussen een Palestijnse staat en de staat Israël. In de internationale gemeenschap zien we telkens terug dat men de grenzen van vóór juni 1967 min of meer wil aanhouden, met nog enige ruimte voor onderhandelingen over de details. Daar lijkt een brede internationale consensus over te bestaan. Die consensus zorgt ervoor dat een argument om specifiek deze grenzen te respecteren de wind fors mee heeft wat betreft de support die er vanuit het internationaal recht en vanuit de internationale gemeenschap hiervoor verwacht kan worden. Dat maakt het op zich best wel voor de hand liggend om die consensus ook te steunen, temeer aangezien het internationaal recht historisch gezien de grootste bondgenoot van de Palestijnse zaak is en die zaak natuurlijk z'n eigen glazen niet moet ingooien door meer te vragen dan waar het in de ogen van de internationale gemeenschap strikt genomen recht op heeft. Toch móet gezegd worden dat ik die pré-juni 1967 landsgrenzen voor de Palestijnen vééls te karig vindt. Niet alleen worden de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever van elkaar gescheiden, maar bovenal is de Gazastrook een beschamend klein stukje land; een schaamlapje. Dat móet gewoon véél royaler worden toebedeeld. En dat is ook wel terug te voeren op het internationaal recht, omdat de annexatie van 1967 niet het enige onrecht jegens de Palestijnen is die geaddresseerd moet worden, maar ook de etnische zuiveringen en landroof van 1947/1948. En ja, dan moeten we die consensus helaas toch maar een klein beetje opensnijden, maar ik kan me simpelweg niet commiteren aan een compromis dat zó karig is voor een volk dat historisch gezien per slot van rekening, keer op keer kind van de rekening is geworden. Om weer tot bloei te komen zal de Gazastrook een veel groter gebied moeten beslaan, zodat er daadwerkelijk ruimte ontstaat voor de wederopbouw, ruimte om überhaupt fatsoenlijk te kunnen leven: ik hoop van harte dat de internationale gemeenschap hier oog voor zal krijgen. Daarnaast moet er een Palestijns viaduct komen tussen de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, zodat ze ook daadwerkelijk één staat en één samenleving in onderlinge verbondenheid kunnen vormen, zonder dat het Israëlische land daaronder van de weeromstuit weer ingesloten zou worden door een Palestijnse landstrook: de Israëliërs kunnen dan nog gewoon zonder problemen onder het viaduct door. En dit is gewoon haalbaar: het langste viaduct ooit is 2,5 kilometer, dus je hoeft slechts 16 van dit soort viaducten achter elkaar te plaatsen en je hebt de benodigde 40 kilometer reeds overbrugd.
En dan als laatste nog een waarschuwing. Voor de totstandkoming van een Palestijnse staat wordt maar al te vaak naar de Palestijnse Autoriteit gekeken als de logische vertegenwoordiger van de Palestijnen. Echter, de PA heeft zich door de jaren heen helaas gedragen als een soort corrupte Vichy-regering die feitenlijk primair de belangen van Israël vertegenwoordigt, teneinde de eigen bureaucratische zakken te vullen. Het is niet aan het confederale regime om te bepalen wie de Palestijnse regering mag vormen, want dat moet écht aan de democratische nationale verkiezingen binnen Palestina overgelaten worden. Echter, de hierboven genoemde vorm van corruptie kan niet onbestraft blijven en móet meegenomen worden in het mandaat van het confederale regime en in het mandaat van de confederale rechtbank, zodat de Palestijnse bevolking ook beschermd kan worden tegen deze vorm van onderdrukking. De hybride statenoplossing rijkt hiertoe in ieder geval een adequaat instrumentarium aan.
Comments
Post a Comment